GORETEX w butach trekkingowych i wojskowych

Jak właściwy dobór butów z membraną GORE-TEX poprawi Twój komfort chodzenia

Pomysł napisania tego posta narodził się przy pisaniu recenzji butów wojskowych pustynnych produkowanych dla Bundeswehr. Przypomnijmy, buty z membraną* Gore-Tex
Link to tego posta znajdziesz tutaj
http://buty-wojskowe.blogspot.com/2014/06/buty-pustynne.html


Tym razem nie będzie bezpośrednio o butach ale o czymś co jest z butami bardzo związane i to nie tylko butami wojskowymi ale również z butami trekkingowymi. Chodzi mianowicie o membranę Gore-Tex stosowaną w butach trekkingowych i wojskowych.

Nie będę pisał czym jest membrana, bo ktoś, kto o tym nie wie, nie będzie zainteresowany szczegółami technicznymi jakie tutaj przedstawię.

Na forach przewijają się liczne wypowiedzi zaciekłych przeciwników membrany jak i zwolenników. Przeciwnicy porównują membranę do zakładania worka nylonowego na nogę – noga podobno  niemiłosiernie poci się i but nie oddycha. Staram się wtedy dopytać JAKĄ membranę mają w bucie ? Wtedy zapada głęboka cisza, a Ci bardziej wygadani mówią „jak to jaką?- Gore-Tex !”.

Być może takie osoby można porównać do ludzi biegających latem po górach w kożuszku, którzy się dziwią, że jest im gorąco.

O co w tym wszystkim chodzi ?

Dla większości ludzi istnieje tylko podstawowy podział na buty z GoreTex lub bez membrany. To nie jest jednak taka oczywista sprawa. Problem się trochę komplikuje, bo możemy mieć buty z różnymi membranami Gore.  W zależności od warunków i przeznaczenia, w produkcji obuwia stosuje się zróżnicowane membrany.

Pierwszy podział to podział ze względu na przeznaczenie. Firmy otrzymują od W.L. Gore & Associates jedną z dwóch licencji:

• COF (Consumer Oriented Fabrics)

lub 

• TOF (Technically Oriented Fabrics)

Rodzaj licencji uzależniony jest od rynku przeznaczenia:

Licencję COF otrzymają producenci produkujący tylko obuwie trekkingowe
Licencję TOF otrzymują firmy, które dostarczają obuwie dla wojska obuwie specjalistyczne
(czyli np. firma Haix, firma Prabos)

1. www.haix.de
2. ww.prabos.pl

Membrany na bazie licencji TOF są lepszej jakości, materiał jest bardziej odporny na przetarcie a sama folia PTFE (właściwa membrana) jest trochę grubsza przez co bardziej wytrzymała. Jest to zrozumiałe, bo buty trekkingowe ubieramy często tylko na weekend i chodzimy w nich może parędziesiąt dni w roku.
Buty wojskowe, buty dla strażaków czy też obuwie robocze noszone są często 5 razy w tygodniu przez cały rok. Dlatego jakość materiałów i membran stosowana w tego rodzaju obuwiu musi być znacznie lepsza.

Podstawowy podział to:

     I. GORE-TEX EXTENDED COMFORT

Czyli membrany bez warstwy ocieplającej

Charakterystyka:
- ekstremalnie  dobrze „oddychające” (wysoka paroprzepuszczalność)
- bez izolacji (warstwy ocieplającej)
- szybkie odprowadzanie ciepła
- wodoszczelność

W tej grupie mamy cztery różne membrany

• Vision 3ly
• Miami
• Jazz 3ly
• Top Dry

np. Vision 3ly stosowana jest w butach wojskowych pustynnych dla Bundeswehr

     II. GORE-TEX PERFORMANCE COMFORT FOOTWEAR

Czyli membrany z cienką warstwą ocieplającą. Jest to najpopularniejsza grupa i najszerzej stosowana. Kompromis między dobrą "oddychalnością" i umiarkowaną izolacją termiczną. 

Charakterystyka:
- dobrze „oddychające” (wysoka paroprzepuszczalność)
- cienka warstwa izolująca
- średnia prędkość odprowadzania ciepła
- wodoszczelność


 W tej grupie mamy również cztery różne membrany

• Duracom MS Sportive
• More seasons light Rock
• Duracom MS Cambrelle
• Cambrelle 3ly

III. GORE-TEX INSULATED COMFORT FOOTWARE

Czyli membrany z grubą warstwą ocieplającą

Charakterystyka:
- „oddychające” (wysoka paroprzepuszczalność)
- gruba warstwa izolująca
- wolna utrata ciepła
- wodoszczelność

W tej grupie mamy również dwie różne membrany

• Duracom CC SPORTIVE
• 3 XL KELVIN 650

 IV. GORETEX CROSSTECH

Są to membrany specjalnego przeznaczenia stosowane głównie w obuwiu dla ratowników medycznych stażaków zapobiegające przenikaniu krwi i płynów ustrojowych. Membrany te dodatkowo eliminują baktrie i wirusy.

• Crosstech MS Cambrelle
• Crostech OMAHA

Jak widzicie mamy 12 różnych membran Gore-Tex ! (co najmniej, o tylu wiem)

Parametry techniczne membran Gore-Tex

Pójdźmy krok dalej i sprawdźmy 2 membrany: 

Vision 3ly i Duracom CC SPORTIVE 

Podstawowymi parametrami opisującymi membrany oprócz parametru Ret (przepuszczalność pary wodnej) jest 

• opór cieplny R_ct wyrażony w [10^-3m²K/W]

czyli 

• letnia koszulka z krótkimi rękawami ma opór cieplny 0,014
• sweter zimowy ma opór cieplny 0,043

Odnieśmy to teraz do membran o których wspominałem

Vision3ly ma opór cieplny: < 0,012 czyli podobnie do letniej koszulki 
Duracom CC SPORTIVE ma opór cieplny: > 0,065 czyli prawie tyle co 2 swetry !!!

Porównanie grubości membrany* DURACOM CC SPORTIVE do monety 1 gr

Dlatego w butach pustynnych dla Bundeswehry wykorzystywana jest najcieńsza membrana (bez izolacji) o najlepszej paroprzepuszczalności. 

Update z dn. 22.01.2014

Udało mi się w końcu zdobyć najgrubszą znaną mi membranę stosowaną w przemyśle obuwniczym czyli membrany 3 XL KELVIN 650.  Buty z tego rodzaju membraną są certyfikowane i przeznaczone na temperatury dużo poniżej -40 C . Więc w Polsce raczej ich nie znajdziemy. Poniżej zdjęcie

Podsumowanie:


Wyobraźmy sobie teraz turystę, który w gorący letni dzień wędruje w dwóch swetrach na sobie. Ugotuje się? Jasne,  że tak! Dlatego na początku przytoczyłem przykład biegającego po górach turysty w kożuszku.

Tak samo będzie, gdy w butach będziecie mieli membranę przystosowaną do warunków zimowych a na wycieczkę wybierzecie się w letni upalny dzień. 

A teraz tak szczerze, kto wie, którą z wyżej wymienionych 12 rodzajów membran macie w bucie ? 


* Używając w tekście zwrotu "membrana" mam na myśli laminat (podszewkę do obuwia) jaki dostają od Gore producenci obuwia a nie samą folię PTFE czyli właściwą membranę.


Uwagi:
Czasami membrana Gore-Tex nie posiada na wierzchu nadruku "Gore-Tex". Tak jest m.inn. w wypadku membrany Duracom MS Cambrelle. Membrana ta stosowana jest głównie w produkcji obuwia wojskowego, np. buty wojskowe Profi Trek Plus produkowane dla Brytyjskich Sił Zbrojnych posiadają taką membranę. Charakterystyczną cechą tej membrany jest nieprawdopodobna odporność na przetarcia przekraczająca często 3 krotną wartość dla innych materiałów. Są to parametry niedostępne w obuwiu turystycznym cywilnym.

Duracom MS Cambrelle

 Vision 3ly 

Każda z membran posiada unikalny splot oraz nadruk. Na tej podstawie można rozróżnić poszczególne rodzaje membran. Powyżej najcieńsza membrana Vision 3ly stosowana w produkcji wojskowych butów pustynnych dla Bundeswehr. Występuje w 2 kolorach. Szarym (jak na zdjęciu) i beżowym.

Zdjęcie z innego artykułu na tym blogu "Buty Pustynne" z czerwca 2014.
W tych butach pustynnych zastosowano membranę Vision 3ly 

Gore-Tex CROSSTECH:

Gore-Tex Crosstech

Najbardziej technologicznie rozwinięta membrana CROSSTECH, stosowana w butach strażackich i butach dla ratowników medycznych. Odporna na działanie czynników chemicznych.

Wodoodporność czy wodoszczelność ?

Często naprzemiennie używane są oba wyrazy w odniesieniu do membran. Oba wyrazy są jak najbardziej właściwe, jednak używane są często w niewłaściwym znaczeniu. Jaka jest więc różnica ?



Słowniczek:

Wodoszczelność:

 czyli nieprzemakalność  (przepuszcza wodę dopiero przy ciśnieniu 5 m słupa wody)

źrodło: Wikipedia

Wodoodporność:

czyli hydrofobowość, to skłonność cząsteczek chemicznych do odpychania od siebie cząsteczek wody. Na pokrytym polimerem materiale woda tworzy krople i ścieka z powierzchni materiału, a nie wsiąka w niego. Wodoodporność w tym znaczeniu ma bardziej zastosowanie do tkanin Gore stosowanych na kurtki. 

Przy produkcji skóry na obuwie również stosuje się środki hydrofobowe, które dodawane są podczas garbowania. Jednak kontakt z brudem, detergentami, środkami odstraszającymi owady i innymi zanieczyszczeniami powodują wypłukanie środków hydrofobowych ze skóry. Dobrą wiadomością jest to, że przywrócenie właściwości hydrofobowych obuwia jest łatwe, chociaż nie jest tak trwałe, m.inn. za pomocą hydrofobowych impregnatów do obuwia.

Oddychalność: 

pojęcie często spotykane, choć moim zdaniem nie właściwie sformułowane i błędnie rozumiane. Właściwie jest to zdolność przepuszczania pary wodnej, odprowadzania wilgoci . Chodzi tutaj o zdolność do przenikania pary wodnej z potu na zewnątrz a nie o właściwość tkaniny do przenikania powietrza. Parametrem opisującym przepuszczalność pary wodnej jest R_et [m²Pa/W]. Im mniejsza wartość tym lepsza paroprzepuszczalność.

Dla membran: 

Vision 3ly: Ret < 6
Duracom: CC Sportive : Ret < 25

Tutaj po praz kolejny widać, że przepuszczalność pary wodnej dla membrany Vison jest 4 razy większa niż dla membrany z warstwą izolacyjną Doracom CC Sportive .

Jest to kolejny przykład obrazujący, że niewłaściwa membrana może być przyczyną dużego dyskomfortu. 

W wypadku paroprzepuszczalności najważniejsza jest jakość użytej skóry a nie sama membrana. Jeżeli skóra nie będzie w stanie odprowadzić party wodnej to najlepsza membrana nic nam nie pomoże. 

Niestety zbyt mało ludzi przywiązuje do tego wagę a podczas dyskusji na forach ta, według mnie, najistotniejsza sprawa jest pomijana milczeniem. 

W latach 80 zbankrutowała w Polsce pewna garbarnia ponieważ dostarczyła, pewnej produkującej dla Bundeswehry firmie skóry, które nie miały odpowiedniej paroprzepuszczalności. 
W każdym obuwiu, które dostarczane jest do wojska jednym z podstawowych, badanych parametrów,  jest przepuszczalność pary wodnej. W obuwiu cywilnym nikt nie zawraca sobie głowy takimi parametrami, a jest on jednym z głównych czynników wpływających na późniejszy komfort noszenia. 

Na przepuszczalność pary wodnej w skórze ma również wpływ nie tylko jakość ale rodzaj skóry użyty do produkcji. Poniżej orientacyjne parametry:

Skóra licowa kryta : 5 [mg/cm2/h]*
Skóra nubukowa: 11 [mg/cm2/h]*
Skóra velurowa: 15 [mg/cm2/h]*

* Przy grubościach skóry 2,2 mm


I na tym przykładzie doskonale widać, dlaczego buty pustynne  opisane w jednym z poprzednich postów, tak doskonale spisują się podczas gorących, letnich dni.

• zastosowano skórę welurową charakteryzującą się najlepszą przepuszczalnością pary wodnej.
• skóra na buty była badana w akredytowanym laboratorium w którym potwierdzone zostały parametry fizyko- chemiczne.
• zastosowano membranę bez warstwy izolacyjnej 

Uzupełnieniem kompletu powinny być odpowiednie skarpety, w moim przypadku doskonale sprawdzają się skarpety z 80 % dodatkiem przędzy bambusowej. Buty te pozwoliły mi na wygodne chodzenie po różnych kontynentach czasami nawet w bardzo ekstremalnej temperaturze przekraczającej 40 C.


Źródła:

1. Wikipedia
2. Gore-Tex 
3. Politechnika Łódzka (Wydział Technologii Materiałowych i Wzornictwa Tekstyliów)
4. Prabos (parametry techniczne membran Gore-Tex) 
5. CIOP PiB Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy

Buty pustynne Bundeswehr cz. II

Buty wojskowe pustynne Bundeswehr

Kampfschuhe, heiß/trockene Klimazone

buty wojskowe letnie

Po poprzednim artykule omawiającym kwestie technologiczne, kolejna część dotyczy oceny jego cech użytkowych.

Buty Prabos opinie

Buty pustynne zostały zakupione IV 2008 roku w sklepie firmowym firmy Prabos w czeskim Slavicinie. Aktualnie można je nabyć również w Polsce w sklepie online pod adresem www.prabos.pl 

Nie są to wprawdzie buty, które noszę na co dzień ale po tylu latach zdążyłem je przetestować niemalże na wskroś, w każdych warunkach pogodowych. Chodziłem w nich po Alpach, Górach Dynarskich, rozległych terenach Starej Płaniny, przemierzałem z północy na południe Kubę w temperaturach powyżej 40°C.

Są to buty wojskowe w Bundeswehr z membraną Gore-Tex. Podstawowym materiałem użytym jest tkanina poliamidowa typu Cordura oraz skóra welurowa, która w porównaniu do innych rodzajów skór charakteryzuje się najlepszą przepuszczalnością pary wodnej, która wynosi ca. 15 [mg/cm²/h]. Dla porównania: przepuszczalność skóry licowej wynosi 10 [mg/cm²/h]. Czyli "oddychalność" skóry welurowej jest 50 % większa niż skóry licowej. Doskonała oddychalność wpływa natomiast niekorzystnie na przemakalność (nasiąkliwość), która jest wyższa niż w skórze licowej. W tej sytuacji nawet krótki przelotny deszcz, czy też spacer po łące może doprowadzić to szybkiego przemoczenia obuwia. Aby temu zapobiec WIWEB (Instytut przygotowujący i zatwierdzający wzory obuwia dla Bundeswehry) zdecydował się na wprowadzenie membrany Gore-Tex do obuwia. 

Istnieje pewna grupa ludzi, którzy są przeciwni membranie Gore-Tex, ponieważ już kiedyś mieli buty z taką membraną i było im za gorąco albo noga się pociła bardziej niż w butach bez membrany. Jest to grupa ludzi dla których istnieje jeden klarowny podział na buty z membraną lub bez membrany. 

Sprawa jest jednak trochę bardziej skomplikowana. Sama membrana, którą otrzymują producenci obuwia, jest w gruncie rzeczy laminatem składającym się z 3 lub 4 warstw materiału (w zależności od rodzaju). Samych membran mamy co najmniej 6 różnych rodzajów, w zależności od przeznaczenia ( ten temat omówię szerzej w przyszłości). W wypadku obuwia pustynnego Bundeswehr zastosowano membranę Vision w której zrezygnowano z warstwy izolacyjnej co pozwoliło podnieść jeszcze bardziej oddychalność. Musimy pamiętać, aby zapewnić komfort w bucie, wszystkie elementy muszą ze sobą współgrać. Dotyczy to odpowiednio wyprawionej skóry o wysokiej przepuszczalności pary wodnej, odpowiedniej membrany Gore-tex oraz odpowiednich skarpet. Bez odpowiednich skarpet będziemy się męczyć nawet w ciepłe, nie mówiąc już o upalnych dniach. 

Moje buty pustynne w trasie

Gdy po raz pierwszy zakładałem te buty, mile zaskoczyła mnie ich wygoda, niska waga i doskonała jakość wykonania. Po przesiadce z modelu BW 2000, widać, że są to buty przypominające bardziej trekkingowe niż wojskowe. Wysoka cholewka bardzo dobrze trzyma nogę, w tylnej części i w śródstopiu but dobrze przylega do stopy a w obszarze palców jest dużo miejsca, nawet przy średniej tęgości butów, które posiadam.
Po niemalże 6 latach użytkowania (z naturalnych względów głównie latem) nie stwierdziłem jeszcze żadnych wad, co potwierdza doskonałą jakość zarówno materiałów jak i wykonania. Jedyną zauważalną dla mnie różnicą w stosunku do nowych butów jest cieńsza gąbka wyścielająca boczną część przyszwy. Prawdopodobnie ze względu na długoletnią eksploatację stała się bardziej "sprasowana". Ten fakt w żaden sposób nie wpłynął na wygodę użytkowania buta. Wymianie przez ten czas uległa tyko wkładka, która nie tyle co się przetarła co sprasowała, przez co odczuwalna amortyzacja była jakby trochę mniejsza. Pozytywnie zaskoczył mnie ten but pod względem wygody, przebiegnięcie po górach ca. 30-35 km nie stanowi dla mnie problemu. Więcej nie dałem radę :-) i to nie ze względu na buty. Bardzo w tym pomaga elastyczny przegub wykonany z miękkiej skóry w tylnej części buta. 

Kolejnym niegroźnym mankamentem jest fakt, że po tylu latach ze skóry w sposób naturalny został wypłukany, dodawany podczas wyprawy skóry, środek hydrofobowy zapobiegający przemakaniu. Tą małą niedogodność można w łaty sposób wyeliminować kupując środek hydrofobowy w sprayu.  Nowoczesne środki tego typu mają również tę zaletę, że zabezpieczają skórę obuwia przed przyleganiem brudu, zwłaszcza błota.

Podeszwa posiada głęboki otwarty bieżnik, co pozwala na łatwe usuwanie przyschniętego błota i gwarantuje dobrą przyczepność  na błocie i trawie. Podeszwa wykonana jest z gumy, jest wystarczająco miękka, umożliwia wygodne chodzenie, czy bieg i równocześnie wystarczająco twarda aby na ostrych kamieniach nie podlegać uszkodzeniom. Międzypodeszwa wykonana jest z PU co obniża wagę buta oraz zapewnia odpowiednią amortyzację. 

Szkic podeszwy na podstawie aktualnej normy

W tym miejscu kilka słów wyjaśnienia pojęcia "tęgości", które bywa różnie rozumiane, co powoduje czasem błędne decyzje zakupowe. Buty wojskowe dla Bundeswehry produkowane są w 3 różnych tęgościach. Trzy tęgości nie mają wpływu na rozmiar cholewki (jest ta sama dla 3 tęgości) mają jednak wpływ na kształt kopyta na którym jest wtryskiwana podeszwa a konkretniej mówiąc warstwa z PU. Tęgość związana jest z szerokością  buta w obszarze palców i pochodną tego jest również objętość wewnątrz buta. 

zdjęcie pochodzi ze strony www.sioux-shop.de

Tęgość można rozpoznać po 3 cyfrach umieszczonych po rozmiarze buta. Dla rozmiaru 270 mamy 3 tęgości 100,103,106 (oznaczenie jest tu za pomocą cyfr a nie liter jak na zdjęciu powyżej, które jest stosowane głównie dla butów roboczych i cywilnych). Niektóre modele są produkowane na podstawie normy Bundeswehry ale dla Sił Zbrojnych w innych krajach i dlatego obowiązuje tutaj inne oznaczenie, zgodne z wymaganiami zamawiającego. Jest to często jedyna różnica w porównaniu dla butów dostarczanych dla Bundeswehr. 

Pustynne produkowane są w rozmiarach 230-320 czyli od rozmiaru wg. numeracji francuskiej od 35 do 48. 

But ten podobnie jak i inne buty w Bundeswerze podlegają pewnym modyfikacjom, które wynikają z uwag żołnierzy. Pod wpływem tych opinii but ten najbardziej ewaluował miedzy rokiem 2003 i 2006. Po roku 2006 są to często drobne modyfikację, które na pierwszy rzut oka są nierozpoznawalne dla zwykłego użytkownika. O tych modyfikacjach świadczą kolejne wydania normy przez Bundeswehr. Aktualnie obowiązuje wydanie Nr. 8 ale patrząc na poprzednie zmiany  (wydanie 4 z VII 2003, wydanie 5 XII 2003, wydanie 6 z V 2006, wydanie 7 z 02.2008 widzimy, że ten but "żyje" i jest dostosowywany do uwag zgłaszanych przez żołnierzy.  Najlepszym tego przykładem jest poniższe zdjęcie przedstawiające model butów pustynnych Bundeswehry z roku 2003

Tak wyglądał model na podstawie wydania 4 z roku 2003

Tak wygląda model w roku 2014 zgodny z aktualną normą z roku 2008

Buty pustynne ,.źródło zdjęcia www.prabos.pl

Zmiana w roku 2006 wprowadziła znaczący skok jakościowy w zastosowanych materiałach. Model z roku 2003 przypomina dostępne na rynku buty pustynne, które można dostać za ca. 100-200 zł. Aktualny model jest doskonałym jakościowo butem wojskowym o cechach charakterystycznych również dla butów trekkingowych. Przy czym membrana GoreTex stosowana w butach wojskowych jest jakościowo dużo lepsza niż stosowana w butach cywilnych, Application  TOF (Technical Protective Fabrics).
Zgodnie z PN dotyczącą klasyfikacji obuwia, jest to TYP I (kod oznaczenia) obuw wykonany ze skóry (pomimo, że w dużej części wykonany został z materiału tekstylnego)

Buty pustynne Bundeswehr subiektywne zalety i wady

Zalety:

• wygląd i funkcjonalność
• uniwersalność (na wszystkie pory roku z wyjątkiem zimy)
• niska waga, wysoki komfort noszenia, 
• podczas użytkowania z odpowiedni dobranymi skarpetami noga się nie poci (zmiana na zwykłe skarpetki powoduje natychmiast zauważalną różnicę w komforcie)
• wysoka stabilność i ochrona stawu skokowego
• nieprzemakalność i przy tym doskonała "oddychalność"

Wady: 

• Możliwe przebarwienia skóry
• Trudna pielęgnacja (ze względu na rodzaj skóry)
• wkładka w bucie ma słabą amorytzację

UPDATE z dn. 8.07.2014:

Zwracam uwagę, że ten model jest JEDYNYM używanym w Bundeswehrze. W sklepach

internetowych pojawiają się informację wprowadzające klientów w błąd, informujące, że inny rodzaj butów pustynnych "jest używany przez wojsko w całych Niemczech". To nie jest prawda. 

źródła:

http://www.bundeswehr.de/portal/a/bwde (informacje o produkcie)
http://www.baain.de/portal/a/baain (normy dotyczące butów pustynnych)
www.sioux-shop.de (Tęgości kopyt)
www.prabos.pl (Informacje o butach pustynnych i membranach Gore-Tex)
http://www.goreprotectivefabrics.com/ (informacje o membranach)

Foto: REUTERS

Źrodło: Bundeswehr

Kolejny artykuł dotyczył będzie butów wojskowych Bundeswehr 2005